Polski Ład przyniósł wiele zmian. Jednak najbardziej odczuwalną są innowacje w zasadach rozliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Nowelizacja ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, spowodowała istne trzęsienie ziemi wśród przedsiębiorców, księgowych i urzędników. Jak teraz należy wyliczać i opłacać składkę zdrowotną? O czym powinien wiedzieć każdy podatnik?

Drastyczne zmiany w składce zdrowotnej

Pakiet ustaw zwany Polskim Ładem zmienił rozliczanie i opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne. Ustawa ta wprowadza również nowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego oraz nową grupę osób zwolnionych z opłacania składki.

W poprzednich latach zasady naliczania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne były jednakowe dla wszystkich prowadzących pozarolniczą działalność i korzystających z ulgi na start. Od 2022 roku to się zmieniło. Reguły wyliczania wysokości składki zależą od formy opodatkowania osoby prowadzącej pozarolniczą działalność.

Składka zdrowotna - niedogodności dla przedsiębiorców

Brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej to nie jedyny minus dla podatnika. Drugim jest fakt, że składka zdrowotna nie jest ustalana ryczałtowo, ale naliczana od realnego dochodu. Będzie też wyższa niż w poprzednich latach. To zdecydowanie nie ułatwia życia podatnikom.

Składka zdrowotna dla przedsiębiorców każdego miesiąca może mieć inną wysokość. Właśnie z tego powodu dodatkowym obowiązkiem płatnika będzie dostarczanie informacji do ZUS-u o ustalonej podstawie wymiaru i należnej składce w dokumentach rozliczeniowych, przekazywanych za każdy miesiąc kalendarzowy. Wiąże się to choćby z taką niedogodnością, że w zasadzie niemożliwe stanie się ustawienie stałego przelewu na konto ZUS. Do tej pory, jeżeli nie następowały żadne zmiany po stronie przedsiębiorcy, wysokość składki była taka sama z miesiąca na miesiąc.

Sprawdź także: Klient spóźnia się z opłaceniem faktury? Sprawdź, co możesz zrobić!

Kolejne zmiany w płaceniu składek?

Rewolucja jest tak istotna, że wątpliwości wobec niej ma sam Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jak podawał Dziennik Gazeta Prawna, ZUS opowiada się za uproszczeniem systemu naliczania składki zdrowotnej i jest w stanie technicznie to wykonać. Czy ustawodawcy zareagują na ten apel? Nie wiadomo, dlatego na razie trzeba dobrze zaznajomić się realiami określonymi przez Polski Ład.

Kogo dotyczą zmiany w składce zdrowotnej?

Zmiany w wyliczaniu składek zdrowotnych obejmują bardzo szeroką grupę przedsiębiorców. Znalazły się w niej:

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą,
• wspólnicy spółki cywilnej,
• wspólnicy jednoosobowej spółki z o.o,
• wspólnicy spółki jawnej,
• wspólnicy spółki partnerskiej,
• wspólnicy spółki komandytowej,
• akcjonariusze prostej spółki akcyjnej, wnoszący do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług,
• osoby współpracujące.

Wymienione wyżej osoby (poza osobą współpracują, która rozlicza się za pośrednictwem płatnika) zobligowane są do składania w ZUS-ie miesięcznych deklaracji rozliczeniowych. W gronie osób zwolnionych z obowiązku comiesięcznego składania dokumentów rozliczeniowych znajdują się teraz jedynie duchowni, osoby rozliczające składki za nianie oraz osoby, które podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. 

Jaką składkę w Polskim Ładzie płacą przedsiębiorcy?

Do 1.01.2022 roku każdy, kto prowadził działalność gospodarczą płacił składkę na ubezpieczenie zdrowotne wynoszącą 9 proc. od statystycznej podstawy wymiaru składki. 

Od lutego 2022 (styczeń liczony jest jeszcze na starych zasadach) wysokość składki zależy od formy opodatkowania, a podstawą składki staje się dochód z działalności gospodarczej.

• Przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym w wysokości 19 proc. płacą składkę o wysokości 4,9 proc swojego dochodu. W tym przypadku ustawodawca dodał obostrzenie, z którego wynika, że wysokość miesięcznej składki nie może być niższa niż kwota ustalona jako 9 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli 3010 zł. Korzystając z tych danych, można szybko obliczyć, że minimalna składka zdrowotna, jaką zapłaci podatnik opodatkowany podatkiem liniowym to 270,90 zł. Składka roczna będzie wynosiła 4,9 proc. podstawy rocznej (dochód z działalności gospodarczej za rok kalendarzowy), czyli (zakładając, że będzie ubezpieczony przez cały rok) przynajmniej 3 250,80 zł.
• Podatnicy rozliczający się według skali podatkowej zapłacą składkę zdrowotną w wysokości 9 proc. podstawy miesięcznej, która jest ich dochodem z działalności gospodarczej za poprzedni miesiąc. Trzeba pamiętać, że nie może być ona niższa niż 270,90 zł (nawet w przypadku, kiedy podatnik poniósł stratę).
• Przedsiębiorcy opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych płacą 9 proc. podstawy jej wymiaru. Aby ustalić jej wysokość konieczne będzie podanie rocznej kwoty przychodów. Ryczałtowi podatnicy będą mogli płacić ją na dwa sposoby:

- na bieżąco (liczona będzie w zależności od wysokości realnie uzyskanych przychodów w danym roku składkowym) - podstawa wymiaru składki będzie wynosiła 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia według GUS przy rocznych przychodach nieprzekraczających 60 tys. zł (wysokość składki to 335,94 zł), 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia według GUS przy rocznych przychodach w przedziale w przedziale od 60 tys. zł do 300 tys. zł (wysokość składki zdrowotnej w tym przedziale to 559,89 zł)i 180 proc. przeciętnego wynagrodzenia według GUS przy rocznych przychodach przekraczających 300 tys. zł (dla tych podatników składka zdrowotna wynosi 1007,81 zł),

- w sposób uproszczony na podstawie ubiegłorocznych przychodów. Jeżeli w poprzednim roku przychód przekroczył 300 tys. złotych, w 2022 można od razu zadeklarować i opłacać składkę naliczaną zgodnie z przychodami za 2021 rok, czyli 1007,81 zł. Dzięki temu unikniemy  dopłaty na koniec roku.     

• Przedsiębiorcy korzystający z opodatkowania w formie karty podatkowej także zapłacą 9 proc. podstawy wymiaru miesięcznej składki zdrowotnej. W tym przypadku stanowić ją będzie kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu pierwszego stycznia danego roku (czyli 270,90 zł). 
• Inne osoby, które prowadzą działalność pozarolniczą - wspólnicy spółki komandytowej, wspólnik jednoosobowej sp. z o.o, akcjonariusz PSA oraz osoby współpracujące i osoby współpracujące z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą płacą 9 proc. podstawy wymiaru miesięcznej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Kwotą do jej obliczania jest kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim. Suma ta w tej chwili wynosi 6221,04, a więc wysokość składki zdrowotnej dla tej grupy podatników do 559,89 zł miesięcznie. 

Co zawiera imienny raport miesięczny i deklaracja rozliczeniowa?

W związku z wejściem w życie rozporządzenia z dnia 16 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 21 grudnia 2021 r. poz. 2366) przestaje obowiązywać raport imienny, czyli dokument ZUS RZA.  Przygotowując rozliczenie za składki należne za styczeń 2022 roku, trzeba korzystać z dokumentu ZUS RCA, nawet gdy za ubezpieczonego jest opłacana tylko składka zdrowotna. 

Jakie informacje znajdują się w imiennym raporcie miesięcznym i deklaracji rozliczeniowej?

W wymienionych dokumentach pojawią się:

• informacje o obowiązujących w danym miesiącu formach opodatkowania;
• informacje o przychodach lub dochodach;
• informacje o kwocie dopłaty, stanowiącej różnicę między roczną składką na ubezpieczenie zdrowotne a sumą składek na ubezpieczenie zdrowotne za poszczególne miesiące roku kalendarzowego albo roku składkowego w rozumieniu art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 

Do kiedy trzeba zapłacić składkę ubezpieczeniową?

Polski Ład wniósł także zmiany w przypadku terminów płatności składek ZUS.

 Od 1.01.2022 wyglądają one następująco:

• do 5 dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;
• do 15 dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek posiadających osobowość prawną;
• do 20 dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników składek.

Zasady ubezpieczenia zdrowotnego

Polski Ład wprowadza rok składkowy (od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego).  Za ów rok składkowy trzeba określić roczną podstawę i kwotę składki od rocznej podstawy. Później roczną składkę porównuje się z sumą wpłaconych składek miesięcznych za miesiące roku kalendarzowego.

W przypadku jeśli suma składek miesięcznych zapłaconych za poszczególne miesiące roku kalendarzowego jest wyższa od składki rocznej, ubezpieczony może wystąpić z wnioskiem o zwrot. Musi pamiętać tylko o tym, że termin na złożenie wniosku jest nieprzekraczalny. Wynosi miesiąc od upływu terminu do złożenia zeznania (o którym mowa w art.45 ust.1(1)). Dla podatników rozliczających PIT 36 lub PIT 36L jest to 31 maja. Wnioski przekazane po terminie pozostawiane są bez rozpoznania i nadpłata nie będzie rozliczana w ZUS jako przyszłe składki, lecz przepadnie. 

Sprawdź także: Polski Ład. 10 rzeczy, które musisz wiedzieć, jeśli jesteś przedsiębiorcą (fakturownia.pl)

Brak odliczenia składki zdrowotnej 

Jedną ze zmian, która najboleśniej uderza w podatników, jest brak możliwości odliczenia części składki na ubezpieczenie zdrowotne od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. W praktyce oznacza to, iż kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne nie będzie już wpływać na wysokość zaliczki i podatku dochodowego od osób fizycznych. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (9 proc. podstawy wymiaru), będzie zmniejszała świadczenia wypłacane przez ZUS.

Będą kolejne zmiany w składce zdrowotnej? 

Polski Ład nie zdążył się jeszcze na dobre zadomowić, a już jest na bieżąco modyfikowany. Pod pewnymi względami na korzyść przedsiębiorców. 9 lutego 2022 Sejm uchwalił zmianę, dzięki której przedsiębiorcy będą płacić składkę zdrowotną od takiego samego dochodu jak PIT. Na jej mocy przedsiębiorcy będą mogli uwzględniać różnice remanentowe, więc nie będą płacić składki zdrowotnej od kwoty czystego przychodu, a jedynie od sumy, jaką realnie zarobili. Według “Rzeczpospolitej” (z dnia 10.02.2022 roku) w planach ustawodawcy mają również pochylenie się nad kwestią rozliczeń dotacji i dofinansowań. Wiele wskazuje na to, że przychody niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione z podatku (np. dofinansowania i dotacje) będą mogły być odjęte od kwoty, na podstawie której będzie naliczana wysokość składki zdrowotnej. 

Miejmy nadzieję, że ustawodawcy pochylą się także nad sytuacją, kiedy jeden podatnik ma wiele różnych funkcji w różnych podmiotach i występuje tzw. zbieg tytułów ubezpieczeń.

Nowością w Polskim Ładzie jest fakt objęcia osób pełniących swoją funkcję na podstawie powołania składką zdrowotną. Do 1.01.2022 roku ta grupa nie podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. W związku z wejściem w życie nowych przepisów, muszą teraz opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która wynosi 9 proc. swojego dochodu.

Czy zmiany te wejdą w życie? Czy nowe oblicze składki zdrowotnej nie będzie aż tak bolesne, jak wydawało się jeszcze w styczniu? Trudno powiedzieć, bo ciągłe przetasowania w Polskim Ładzie sprawiają wrażenie, jakby jego autorzy sami nie byli do końca pewni ostatecznego kształtu.

Zobacz więcej wpisów