Urlop ojcowski: co zmieni się w 2023?

Wraz z dniem 26 kwietnia 2023 roku w życie weszły zmiany dotyczące urlopów ojcowskich. Mają one związek z dyrektywą “work-life balance” i regulują na nowo m.in. maksymalny wiek dziecka, na które ojciec może wykorzystać urlop. Nowelizacje dotkną nie tylko urlopów ojcowskich, ale i tacierzyńskich. Co jeszcze zmieniło się w kodeksie pracy w tym zakresie? Odpowiedź na to i wiele innych pytań przynosi poniższy artykuł.

Urlop ojcowski: komu przysługuje?

Na początek warto sprecyzować, komu przysługuje urlop ojcowski. O taki urlop mogą starać się mężczyźni, którzy zostali ojcami i są przy tym zatrudnieni na umowę o pracę, z której tytułu posiadają ubezpieczenie chorobowe lub są przedsiębiorcami i dobrowolnie odprowadzają składkę na ubezpieczenie chorobowe. 

Warunkiem koniecznym jest to, aby mężczyzna był prawnym opiekunem dziecka, na które stara się o urlop ojcowski (a więc dotyczy to zarówno ojców biologicznych, jak i adopcyjnych). Tak przepisy w tym zakresie reguluje Kodeks Pracy (konkretnie art. 1823, paragraf 1). 

Sprawdź także: Zwolnienie ze składki zdrowotnej: jakie zmiany dotyczące składki zdrowotnej przynosi 2023?

Dyrektywa “work life balance”: zmiany w urlopie ojcowskim

Zmiany w urlopie ojcowskim mają związek z wprowadzoną w 2023 dyrektywą “work-life balance”, która w założeniu ma być swoistą rewolucją pracowniczą, ułatwiającą dzielenie swojego czasu między życie prywatne a zawodowe. Nowelizacje Kodeksu Pracy w tym zakresie dotykają również kwestii urlopów ojcowskich, a poniżej prezentujemy w punktach najważniejsze zmiany, jakie zostały wprowadzone  to:

• Urlop ojcowski ulega zmianie i można wykorzystać go do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy (wcześniej górną granicą były 24 miesiące) lub — w przypadku adopcji dziecka — urlop ojcowski można wykorzystać w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego adopcję dziecka i nie później niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia (wcześniej granicę stanowił 10. rok życia).
• Mężczyzna zobligowany jest do złożenia wniosku o urlop ojcowski co najmniej 7 dni przed jego rozpoczęciem (wcześniej wniosek można było złożyć nawet w dzień poprzedzający rozpoczęcie urlopu).

Co ważne: nowe zasady dotyczą mężczyzn, których dzieci urodziły się po dniu 01.02.2023, a więc po wejściu w życie nowelizacji kodeksu pracy. 

Panowie, którzy zostali ojcami przed lutym 2023, korzystają z urlopu ojcowskiego na starych zasadach. 

Ile może trwać urlop ojcowski?

Niezmienne pozostaje to, że wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 14 dni kalendarzowych. Okres 14 dni może zostać podzielony na dwa, 7-dniowe urlopy i mogą zostać wykorzystane w różnym czasie (oczywiście maksymalnie do 12. miesiąca życia dziecka). Może również zostać wykorzystany jednorazowo.

Sprawdź także: Ulgi podatkowe - wszystko co musisz wiedzieć

Ile płatny jest urlop ojcowski?

Za urlop ojcowski wynagrodzenie wypłacane jest w formie zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek za urlop ojcowski wynosi 100% podstawy wymiaru, czyli średniej wynagrodzeń ojca z ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych. Zatem przy założeniu, że mężczyzna otrzymuje stałe wynagrodzenie, urlop ojcowski będzie w pełni płatny. Jeśli zaś wynagrodzenie się zmienia, zostanie wyliczona średnia z wysokości ostatnich 12 pensji. 

Urlop ojcowski: jak uzyskać?

Wspomnieliśmy już, że w celu uzyskania urlopu ojcowskiego należy złożyć stosowny wniosek na minimum 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Dokumenty, jakie należy dołączyć do wniosku to:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka/akt urodzenia dziecka

lub

• prawomocne postanowienie sądu o przysposobieniu dziecka.

W obu przypadkach pracodawca ma obowiązek przyjąć kopie dokumentów.

Ponadto należy załączyć oświadczenie, w którym pracownik informuje czy korzystał wcześniej z urlopu ojcowskiego i w jakim wymiarze. Jeśli wniosek o urlop dotyczy urlopu na dziecko przysposobione, wobec którego odroczono obowiązek szkolny, kopię takiej decyzji sądu również należy dołączyć do wniosku.

Sprawdź także: Rozliczenie składki zdrowotnej za 2022 rok. Kogo dotyczy i jak to zrobić?

Urlop tacierzyński: zmiany

Warto nie mylić urlopu ojcowskiego z urlopem tacierzyńskim. Urlop tacierzyński to 9 tygodni, z którego ojciec może skorzystać do ukończenia przez dziecko 6. roku życia. 

Dyrektywa “work-life balance” wprowadza zmianę również w tym zakresie, ponieważ do tej pory, jeśli ojciec nie wykorzystał przysługującego mu urlopu tacierzyńskiego, mogła skorzystać z niego matka dziecka. Aktualnie urlop po prostu przepada. 

Sprawdź także: Zmiany przepisów dla e-commerce. Co się zmieniło od stycznia 2023?

FAQ - inne pytania w temacie: urlop ojcowski

Czy urlop ojcowski może być realizowany w tym samym czasie, co macierzyński?

Tak, urlop ojcowski może być realizowany równocześnie z urlopem macierzyńskim. Dotyczy to zarówno biologicznych ojców dzieci, jak i ojców, którzy dziecko adoptowali.

Czy trzeba być ubezpieczonym, aby skorzystać z urlop ojcowskiego?

Tak, posiadanie przez ojca ubezpieczenia chorobowego jest konieczne, aby mężczyzna mógł skorzystać z urlopu ojcowskiego. Warto jednak powiedzieć, że ojciec powinien mieć własny tytuł, z którego jest ubezpieczony - najczęściej jest to po prostu ubezpieczenie z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.