Zapisy nowelizacji Ustawy o VAT, dotyczące mechanizmu podzielonej płatności, weszły w życie 1 lipca 2018. Odnoszą się one do przedsiębiorców będących czynnymi podatnikami VAT – bez względu na wielkość prowadzonych przez nich firm. Przepisy o MPP zostały zawarte w art. 108a ust. 1 Ustawy i wskazują na dobrowolny charakter tego systemu. W praktyce jednak dobrowolność może okazać się tylko iluzoryczna.

Na czym polega mechanizm Split Payment?

Mechanizm Split Payment odnosi się do płatności objętych podatkiem VAT i obejmuje wyłącznie transakcje B2B. W związku z wprowadzeniem MPP, banki muszą do każdego konta firmowego obligatoryjnie otworzyć dodatkowy rachunek VAT. Nie mają możliwości pobrania od przedsiębiorców jakiejkolwiek opłaty z tego tytułu.

Split Payment w praktyce sprowadza się do tego, że podatnicy VAT będą mogli otrzymywać płatności za wystawione faktury na dwa odrębne rachunki. Kwota netto trafi na zwykłe konto firmowe, podczas gdy na rachunku VAT znajdzie się przelew o wartości naliczonego podatku. Z systemu wyłączone są płatności w obcych walutach.

Nabywca towarów lub usług będzie mógł samodzielnie zdecydować, czy zechce opłacić zamówienie z wykorzystaniem MPP. Jeżeli podejmie taką decyzję, wówczas będzie musiał wypełnić i wysłać komunikat przelewu. Jest to formularz, w którym powinny znaleźć się takie informacje jak:

• numer identyfikacyjny NIP sprzedawcy,
• kwota brutto transakcji,
• kwota podatku VAT,
• numer faktury, której dotyczy płatność.

Nabywca nie ma obowiązku w pojedynczym przelewie opłacać całości faktury. Może zdecydować się wykonać przelew jedynie w częściowej kwocie.

Kluczową kwestią w przypadku Split Payment są ograniczenia odnoszące się do możliwości dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku VAT. Przedsiębiorca nie może, bez zgody urzędu skarbowego, przelać ich na zwykły rachunek rozliczeniowy. Co do zasady, środki znajdujące się na koncie VAT służą jedynie opłacaniu:

• VAT-u należnego – podatku, który przedsiębiorca wpłaca do urzędu skarbowego, na podstawie złożonej deklaracji VAT,
• VAT-u naliczonego – podatku, który można przesłać na rachunek VAT kontrahentów, którzy również są płatnikami VAT.

Jaki jest powód wprowadzenia MPP?

Ministerstwo Finansów jako główną przyczynę wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności wskazuje zamiar uszczelnienia systemu podatkowego. Split Payment ma być skutecznym rozwiązaniem w celu przeciwdziałania problemowi wyłudzeń podatku VAT. Rząd przewiduje, że do 2018 roku, za sprawą wprowadzonych zmian, do budżetu państwa wpłyną dodatkowe 82 miliardy złotych.

Czy banki są już przygotowane na obsługę Split Payment?

Jak zapewnia Związek Banków Polskich, banki są już gotowe do wdrożenia zmian w związku z mechanizmem Split Payment. Otwarcie obligatoryjnych rachunków VAT instytucje te poprzedziły akcją informacyjną, skierowaną do swoich klientów biznesowych.

Jak dokonać pierwszej płatności?

W jaki sposób przedsiębiorca ma wykonać pierwszą płatność z rachunku VAT, jeżeli dotychczas nie otrzymał jeszcze przelewu w nowej formule od swojego kontrahenta? Nie ma możliwości zasilenia rachunku VAT ze swojego innego konta bankowego. Otóż w takiej sytuacji środki zostaną pobrane z głównego rachunku rozliczeniowego. Nie trzeba zatem czekać na zaksięgowanie pierwszej płatności podzielonej.

Czy mali przedsiębiorcy muszą zakładać rachunek firmowy?

Polskie prawo nie zobowiązuje przedsiębiorców do otwarcia konta firmowego w celu rozliczania transakcji biznesowych. Do tej pory zwłaszcza najmniejsze podmioty chętnie wykorzystywały w tym celu zwykły rachunek osobisty. Czy od początku lipca stracą taką możliwość? Teoretycznie nie, lecz tylko zakładając konto firmowe, zyskają możliwość otrzymywania płatności na rachunek VAT.

Potencjalna niedogodność powstanie w przypadku, kiedy kupujący nie będzie wiedział o tym, że sprzedawca korzysta z rachunku osobistego w celu rozliczania firmowych transakcji. Wówczas przesłanie kwoty podatku nie będzie możliwe. Środki zostaną zwrócone i zaksięgowane na rachunku VAT. Problem pojawi się zwłaszcza wtedy, gdy z powodu ich zablokowania, kontrahent nie zdoła opłacić faktury na czas. Aby uniknąć takiej sytuacji, warto przed wysłaniem komunikatu przelewu upewnić się, czy partner biznesowy posiada konto VAT.

Korzyści związane ze stosowaniem Split Payment

Ministerstwo Finansów próbuje na różne sposoby zachęcić przedsiębiorców do korzystania z mechanizmu podzielonej płatności. Pierwszą korzyścią jest możliwość zawnioskowania o przyspieszenie terminu zwrotu różnicy pomiędzy kwotą podatku należnego a naliczonego. Standardowo przedsiębiorcy muszą czekać 60 dni, lecz dzięki zapisom art. 87 ust. 6a i 6b, czas ten może zostać skrócony do 25 dni. Nie będzie to wymagało spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków, takich jak chociażby opłacenie faktur w wyznaczonym terminie. Wystarczy, że czynny podatnik VAT wypełni deklarację podatkową VAT-7 i w pozycji 68 zadeklaruje chęć otrzymania zwrotu na rachunek VAT.

Przedsiębiorcy korzystający z mechanizmu Split Payment będą mogli być również spokojni o to, że nie zostaną wobec nich zastosowane sankcje wskazane w art. 112b i 112c ustawy o VAT. Ominą ich zatem dodatkowe zobowiązania podatkowe oraz odsetki za zwłokę w przypadku takich zdarzeń, jak np.:

• omyłkowe zaniżenie kwoty podatku należnego,
• zawyżenie kwoty podatku do zwrotu,
• niezłożenie deklaracji podatkowej,
• niewpłacenie należnego podatku VAT.

Czynnych płatników podatku VAT korzystających z MPP nie będą również dotyczyć negatywne konsekwencje związane z tzw. odpowiedzialnością zbiorową. Taki przywilej wynika z zapisów art.108c i 108d ustawy o VAT. Korzystanie z mechanizmu podzielonej płatności zostanie więc potraktowane jako należyte dochowanie staranności podczas zawierania transakcji z kontrahentem.

Korzyścią dla przedsiębiorców stosujących Split Payment jest ponadto możliwość zapłaty mniejszego zobowiązania z tytułu podatku VAT. Aby zyskać taki przywilej, należy spełnić obowiązek zapłaty należności przed terminem. Kwota tego typu ulgi zostanie uzależniona od stopy referencyjnej NBP.

Wady systemu Split Payment dla przedsiębiorców

Mechanizm podzielonej płatności nie jest pozbawiony wad. Można do nich zaliczyć zwłaszcza:

• Narażenie przedsiębiorców na utratę płynności finansowej – dotychczas mogli przeznaczać otrzymaną kwotę podatku VAT np. na wypłatę wynagrodzeń, uregulowanie zobowiązań wobec kredytodawców czy opłacenie ZUS-u;
• ograniczone możliwości realizowania inwestycji – w okresie przejściowym konieczne może być więc korzystanie ze źródeł dodatkowego dofinansowania,
• długi czas oczekiwania (do 60 dni) na decyzję fiskusa w sprawie możliwości przeniesienia środków z rachunku VAT na zwykłe konto rozliczeniowe - aby taki wniosek mógł zostać pozytywnie rozpatrzony, należy go odpowiednio uargumentować i liczyć na przychylną opinię naczelnika urzędu skarbowego;
• brak możliwości korzystania z usługi przelewów zbiorczych - każdy komunikat przelewu odnosi się do konkretnej faktury, którą przedsiębiorca otrzymał od określonego sprzedawcy;
• duże ryzyko błędów na etapie wypełniania komunikatu przelewu – to po stronie kontrahenta leży obowiązek wpisania do formularza dokładnej kwoty podatku VAT oraz kwoty brutto.

Split Payment wkrótce obowiązkowy?

Ministerstwo Finansów już złożyło do Komisji Europejskiej wniosek o pozwolenie na obligatoryjne objęcie przedsiębiorców systemem Split Payment. Jeżeli mechanizm ten będzie się sprawdzał w najbliższych miesiącach, wtedy możliwą datą jest 1 stycznia 2019. Dyrektor departamentu VAT Wojciech Śliż zadeklarował, że w pierwszej kolejności obowiązkowy system obejmie te branże, których dotyczy odwrotne obciążenie. Są to sektory uznawane za najbardziej narażone na problem wyłudzania podatku VAT – np. usługi budowlane, sprzedaż elektroniki, alkoholu czy wyrobów tytoniowych.

W praktyce jednak można przypuszczać, że większość przedsiębiorców nie będzie czekać aż Split Payment stanie się obowiązkowy. Trudno przypuszczać, aby firmy chciały zamrażać na rachunku VAT środki otrzymane od kontrahentów, korzystających z MPP. Jedynym sensownym rozwiązaniem staje się więc ich wykorzystanie w celu bieżących rozliczeń podatku VAT ze swoimi dostawcami.

Niniejszy artykuł nie stanowi porady prawnej ani podatkowej i jako taka nie powinien być traktowany, a przedstawione treści mogą ulec przedawnieniu. Czytelnik wykorzystuje poglądy przedstawione przez Autora dla własnych potrzeb jedynie na własną odpowiedzialność.