Rejestr Należności Publicznoprawnych to publiczny rejestr ujawniający dane o długach podlegających egzekucji administracyjnej. Jakie informacje zawiera i kto może do niego trafić? Sprawdźmy.

Rejestr Należności Publicznoprawnych to rejestr nieterminowych płatników, prowadzony w systemie teleinformatycznym przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Jego działalność reguluje Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1201 ze zm.). To, co różni RNP od innych, funkcjonujących na rynku „rejestrów dłużników” to przedmiot zadłużenia. Zbiera on, gromadzi i udostępnia informacje o należnościach pieniężnych, podlegających egzekucji administracyjnej. Przedmiotem wpisu może być więc zadłużenie, wynikające z nieterminowej płatności:

• podatków,
• ceł,
• składek ZUS,
• mandatów skarbowych.

Cel stworzenia RNP

Głównym celem stworzenia Rejestru Należności Publicznoprawnych była potrzeba zwiększenia bezpieczeństwa zawierania umów w obrocie gospodarczym. Rejestr pozwala w rzetelny, precyzyjny i wiarygodny sposób „prześwietlić” potencjalnego kontrahenta, np. przed zawarciem umowy lub negocjacjami jej warunków. Zdaniem ustawodawcy, korzyści z działalności RNP odczują przede wszystkim małe i średnie firmy. To właśnie one padają najczęściej ofiarami nieuczciwych partnerów. Nie posiadają również wystarczających funduszy na samodzielną walkę z „przeciwnikiem”. Rejestr pozwoli im zminimalizować ryzyko błędnych decyzji, pomoże ochronić kapitał i stabilność finansową.

Kto może trafić do RNP?

Do rejestru mogą trafić:

• osoby fizyczne,
• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
• osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną,
• nierezydenci w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego będący osobami fizycznymi, osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi.

Kto może dokonać wpisu do rejestru?

Wpisu do rejestru może dokonać wyłącznie wierzyciel. Biorąc pod uwagę specyfikę RNP, mogą być to reprezentanci gmin (wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast) lub naczelnicy urzędów skarbowych.

Warunki dokonania wpisu

Wierzyciel może wpisać dane dłużnika do rejestru RNP, jeśli:

• należność wynika z określonych podstaw. Mogą być to np. deklaracje podatkowe lub celne, decyzje wymiarowe, wyroki sądowe, mandaty karne, wykroczeniowe i karno-skarbowe;
• decyzja lub wyrok sądu administracyjnego uprawomocniły się;
• co najmniej 30 dni przed dokonaniem wpisu, wierzyciel doręczył dłużnikowi zawiadomienie o zagrożeniu ujawnieniem w rejestrze. Jeśli w ciągu miesiąca zadłużony ureguluje swoje zobowiązanie, uniknie kłopotliwego w skutkach wpisu.

W przypadku jednostek samorządu terytorialnego należność może być przedmiotem wpisu wyłącznie po wcześniejszym podjęciu uchwały właściwej rady, która upoważni organ wykonawczy jednostki do składania wniosków,

Kto może sprawdzić dane dłużnika w RNP?

Dane zgromadzone w rejestrze są udostępniane nieodpłatnie. Warunkiem dostępu do informacji jest konieczność potwierdzenia tożsamości przy pomocy kwalifikowanego podpisu elektronicznego albo profilu zaufanego ePUAP za pośrednictwem Portalu Podatkowego Ministerstwa Finansów.

Warto wiedzieć: jeśli chcesz zweryfikować wiarygodność osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej, będziesz musiał uzyskać jej zgodę. Sprawdzenie danych bez uzyskania takiej zgody może skutkować nałożeniem grzywny w kwocie do 30 000 zł.

Z danych zgromadzonych w RNP mogą korzystać także: sądy, prokuratura, Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego, instytucje bankowe, czy Biura Informacji Gospodarczej. Aby zweryfikować dane osoby fizycznej, instytucje te nie będą potrzebowały jej zgody. Będą mogły również przetwarzać pozyskane dane bez ograniczenia czasowego oraz przekazywać je innym podmiotom.

Warto wiedzieć: jeśli łączna kwota należności wyniesie mniej niż 5000 zł, informacje o długach będą zbierane w rejestrze, jednak nie będą w nim ujawniane.

Sprzeciw przeciwko decyzji wierzyciela

Prawo umożliwia dłużnikom złożenie sprzeciwu. Może być to:

• sprzeciw w sprawie zagrożenia ujawnieniem w rejestrze (składany przed dokonaniem wpisu),
• sprzeciw składany po wprowadzeniu danych do systemu teleinformatycznego.

Składając sprzeciw przed dokonaniem wpisu, możesz zakwestionować wyłącznie istnienie i wysokość należności pieniężnej lub naliczonych odsetek. Do złożenia sprzeciwu już po wpisaniu danych do rejestru może dojść w sytuacji, w której wpisu w rejestrze dokonano bez wcześniejszego zawiadomienia dłużnika.

Warto wiedzieć: wniesienie sprzeciwu nie stanowi podstawy do wykreślenia dłużnika z RNP. Dopiero, jeżeli sprzeciw okaże się uzasadniony, wierzyciel będzie musiał wykreślić dłużnika lub wprowadzić odpowiednie zmiany we wpisie.

Jeśli wierzyciel odrzuci sprzeciw, wpisany może dochodzić swoich praw w trybie instancyjnym — wnosząc zażalenie, a następnie składając skargę w postępowaniu sądowo — administracyjnym.
Osoba, której dane znalazły się w rejestrze niezgodnie z prawem, może również dochodzić odszkodowania na drodze cywilnej od wierzyciela lub organu prowadzącego rejestr.