Paulina Grzęda, 2025-01-03
Coraz więcej spraw załatwiamy w sieci. Od zakupów przez bankowość, aż po kontakty z firmami i instytucjami – internet stał się nieodłączną częścią naszego życia. Niestety, wraz z rosnącą popularnością usług online, rośnie także liczba oszustw w sieci, w tym ataków phishingowych. Sprawdź, jak rozpoznać fałszywe wiadomości i jak skutecznie się przed nimi chronić.
Słowo "phishing" jest pochodną terminu "fishing" (ang. łowienie ryb), który odnosi się do "łowienia" ofiar w sieci za pomocą fałszywych przynęt. W tym przypadku "rybą" są dane osobowe lub inne poufne informacje (np. loginy i hasła do serwisów internetowych), które cyberprzestępcy próbują zdobyć poprzez różnego rodzaju oszustwa internetowe.
Pierwsze przypadki phishingu odnotowano już w połowie lat 90., kiedy to cyberprzestępcy zaczęli podszywać się pod serwisy internetowe, takie jak AOL, aby zdobywać dane dostępowe użytkowników i przejmować ich konta. Technika ta szybko zyskała na popularności, stając się jednym z najczęściej stosowanych cyberprzestępstw. W dobie popularności smartfonów i szerokiego dostępu do sieci internetowej, takie "łowienie haseł" stało się jeszcze prostsze.
Ataki phishingowe to forma oszustwa, w której oszuści podszywają się pod zaufane instytucje czy firmy, aby wyłudzić od nas dane osobowe, hasła lub informacje finansowe (np. numery kart kredytowych). Na podejrzane wiadomości możesz trafić np. w mediach społecznościowych, jednak phishing najczęściej odbywa się przez wysyłanie fałszywych e-maili, które często wyglądają niemal identycznie jak te, które moglibyśmy otrzymać np. od banku, firmy kurierskiej czy sklepu internetowego. Oprócz poczty elektronicznej cyberprzestępcy często wykorzystują jako swój "haczyk" wiadomość SMS.
Celem tych wiadomości jest przekonanie ofiary do kliknięcia podejrzanych linków, pobrania załącznika, bądź wprowadzenia poufnych informacji na stronie internetowej, która w rzeczywistości jest fałszywa. Posiadając takie dane, oszuści mogą np. ukraść pieniądze z naszych kont bankowych bądź dokonywać transakcji w naszym imieniu.
Zarówno instytucje bezpieczeństwa, jak i prywatne firmy – w tym sklepy internetowe, portale aukcyjne i firmy kurierskie, których klienci padają ofiarami pshishingu – prowadzą liczne kampanie uświadamiające, jak działają cyberprzestępcy. Firmy podejmują również inicjatywy wewnętrzne, skierowane do swoich pracowników. Uczulają, by:
Mimo to cyberprzestępcy w dalszym ciągu są w stanie skutecznie uśpić czujność i wykorzystać zaufanie ofiary, wysyłając fałszywe wiadomości.
Wiadomość z odesłaniem na fałszywą stronę jest często jedną z wielu wiadomości, jakie otrzymujemy w ciągu dnia. Jej nadawca i tytuł często w ogóle nie budzą podejrzeń. Jeśli jesteśmy przekonani, że mail wysyła do nas nasz ulubiony sklep lub portal aukcyjny, tracimy czujność i później często nie kwestionujemy już treści wiadomości.
Oszuści bazują nie tylko na naszej nieuwadze, ale i na strachu. Sms-y, maile lub wiadomości, które cyberprzestępcy wysyłają nam za pośrednictwem komunikatorów na platformach społecznościowych, często sugerują, że nie dopilnowaliśmy jakiegoś terminu i teraz jak najszybciej musimy potwierdzić nasze dane dostępowe. Inaczej nasze konto bankowe lub takie w mediach społecznościowych ulegnie zablokowaniu.
Zanim zorientujemy się, że padliśmy ofiarami oszustwa, przestępcy mogą mieć już dostęp do naszego konta bankowego lub podane przez nas dane mogą być już wykorzystywane np. do wyłudzeń przez media społecznościowe (kiedy np. oszuści, zalogowani na naszym koncie, odzywają się do naszych znajomych z prośbą o pożyczkę).
Oszuści podszywają się nie tylko pod instytucje finansowe lub nasze ulubione sklepy. Bardzo często wysyłane przez nich wiadomości udają takie, które mogłyby być wysłane przez członka naszej rodziny, przyjaciela lub przełożonego. W połączeniu z presją czasu ("Pilnie potrzebuję, żebyś coś dla mnie sprawdził – kliknij w przesłany link i daj mi odpowiedź do 12:00") taka wiadomość e-mail staje się niezwykle perswazyjna.
Coraz częściej oszuści działają również, wykorzystując dane na temat naszych zainteresowań – np. śledząc naszą aktywność na platformach społecznościowych lub mając wgląd do naszej historii wyszukiwań w przeglądarce internetowej. Jeśli przez kilka tygodni przeglądamy ogłoszenia związane ze sprzedażą konkretnego produktu, najprawdopodobniej chętnie otworzymy email, który do niego nawiązuje – a potem, zwiedzeni obietnicą zniżki, wypełnimy krótki formularz online podsunięty nam przez oszustów.
Aby zhakować konta użytkowników, oszuści podszywają się pod coraz to nowe podmioty i znajdują sprytne sposoby, abyśmy nie zorientowali się, że jesteśmy na fałszywej stronie.
Do popularnych zabiegów w ostatnim czasie należy tworzenie nazw domen bliźniaczo podobnych do tych, które znamy. Często zawierają literówki lub błędy ortograficzne. Bywa, że pojedyncze litery łacińskie są w nich zastępowane np. znakami z cyrylicy. Dzięki temu adres strony jest na pierwszy rzut oka identyczny z tym, pod który się podszywa.
Gdy otrzymasz podejrzaną wiadomość, rozpoznanie czy rzeczywiście jest to fałszywy e-mail nie zawsze będzie proste. Istnieje jednak kilka charakterystycznych cech, na które warto zwrócić uwagę.
Jeśli otrzymasz wiadomość e-mail z informacją o konieczności natychmiastowego podjęcia jakichś działań, na przykład kliknięcia w link lub zalogowania się na konto, a wiadomość pochodzi od nieznanego nadawcy, zachowaj szczególną ostrożność.
Zwracaj uwagę, dokąd prowadzi link zawarty w mailu. Najedź kursorem na link, ale nie klikaj – w dolnej części przeglądarki powinien wyświetlić się adres URL. Jeśli adres wydaje się podejrzany lub niezgodny z rzeczywistą stroną internetową firmy, prawdopodobnie masz do czynienia z phishingiem.
Phishingowe maile często zawierają literówki, błędy ortograficzne lub dziwne sformułowania. Profesjonalne firmy zazwyczaj dbają o poprawność językową swoich wiadomości, więc obecność takich błędów powinna wzbudzić Twoją czujność.
Sprawdź adres e-mail nadawcy. Często oszuści używają adresów, które na pierwszy rzut oka wyglądają prawidłowo, ale zawierają drobne zmiany, takie jak dodatkowe litery lub inne rozszerzenie domeny (np. zamiast "@firma.com.pl" może być "@firma.co.m").
Jak pisaliśmy wcześniej, fałszywe wiadomości phishingowe często wywołują strach lub poczucie pilności, np. informując o rzekomej blokadzie konta, której można uniknąć tylko poprzez natychmiastowe potwierdzenie danych poprzez zalogowanie się.
To manipulacja mająca na celu skłonienie Cię do podjęcia działania bez zastanowienia. W rzeczywistości żadne instytucje czy firmy nie będą w ten sposób grać na Twoich emocjach.
Rozpoznanie phishingowych maili to pierwszy krok, ale równie ważne jest podjęcie działań, które zminimalizują ryzyko stania się ofiarą takiego oszustwa. Oto kilka zasad, które warto wdrożyć:
Tworzenie silnych haseł jest kluczowe dla bezpieczeństwa Twoich kont. Unikaj prostych fraz, dat urodzenia czy imion. Twórz bezpieczne hasła zgodnie z zaleceniami CERT Polska. Rozważ użycie menedżera haseł, który pomoże Ci zarządzać różnymi hasłami dla różnych serwisów. Pamiętaj, że Twoje hasła powinny być tajne – nie udostępniaj ich osobom trzecim.
Zawsze dokładnie sprawdzaj, zanim klikniesz w link lub załącznik w wiadomości e-mail. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, skontaktuj się z firmą bezpośrednio, korzystając z oficjalnych danych kontaktowych. Nie otwieraj załączników i nie klikaj podejrzanych linków – koniecznie przed kliknięciem sprawdź adres hiperłącza.
Pamiętaj, że przedstawiciele oficjalnych instytucji nie będą inicjować kontaktu z Tobą przez serwisy społecznościowe – nigdy nie klikaj w przesłany w wiadomości link od nieznanych nadawców, którzy podają się np. za pracowników banku lub reprezentantów operatora sieci komórkowej.
Upewnij się, że oprogramowanie antywirusowe i firewall na Twoim komputerze są zaktualizowane. Regularnie przeprowadzaj skanowanie w poszukiwaniu zagrożeń.
Żadna poważna firma nie będzie prosiła Cię o podanie haseł, numerów kart kredytowych czy innych wrażliwych danych przez e-mail. Jeśli otrzymasz taką prośbę, możesz być pewien, że masz do czynienia z próbą phishingu.
Świadomość zagrożeń to jeden z najskuteczniejszych sposobów ochrony. Regularnie aktualizuj swoją wiedzę o tym, jak rozpoznać fałszywe maile i jakie kroki podjąć, aby się przed nimi chronić. Edukując się w zakresie cyberbezpieczeństwa, korzystaj z zaufanych, aktualnych źródeł informacji.
Jeśli podejrzewasz, że mogłeś zostać oszukany, działaj natychmiast. Zmień hasła do wszystkich kont, które mogły zostać zagrożone, i skontaktuj się z firmą, pod którą podszywali się oszuści. Powiadom również swój bank, zwłaszcza jeśli podałeś dane finansowe.
Phishing to jedno z wielu zagrożeń, z którymi możemy spotkać się w Internecie. Warto być świadomym takich zjawisk jak spear phishing – bardziej ukierunkowany atak, który często dotyczy konkretnej osoby lub organizacji. Warto także wspomnieć o whalingu, czyli atakach phishingowych wymierzonych w wysoko postawionych pracowników firm, takich jak dyrektorzy czy prezesi.
Każda z tych metod opiera się na manipulacji i wyłudzaniu informacji poprzez podszywanie się pod zaufane osoby lub instytucje. Jednak kluczowym aspektem ochrony przed nimi jest edukacja – zarówno nasza własna, jak i naszych współpracowników oraz bliskich. Im więcej osób będzie świadomych zagrożeń, tym trudniej będzie oszustom odnieść sukces.
Phishing to poważne zagrożenie, ale dzięki świadomości i przestrzeganiu kilku podstawowych zasad, możesz skutecznie chronić się przed oszustwami online. Pamiętaj, że ostrożność i czujność to Twoje najlepsze narzędzia w walce z cyberprzestępczością. Dbanie o bezpieczeństwo w sieci jest dzisiaj tak samo ważne, jak dbanie o bezpieczeństwo w świecie rzeczywistym.
Sprawdź także: Phishing – jak zadbać o swoje bezpieczeństwo i nie dać się oszustom?